اؤزه ت دوشونجه لر Özət düşüncələr
--------------------------------------------------------------------------------
گونتای جاوانشیر (گنجآلپ)
--------------------------------------------------------------------------------

عوثمانلي ديلي
عوثمانليجا، عربجه و فارسجادان بير چوخ سؤز آلميش تورکجه دئييلدير. بو، تورکييه ده کي دينچيلرين اويدوروغودور. عوثمانليجانين مرکزينده تورک ديليني اوتورتماق مومکون دئييلدير. ديلچيليک علمي، تورکجه نين قراماتولوژيسي بونا ايذن وئرمز. عوثمانليجا، تورکجه دن و فارسجادان چوخ آز سؤز آلميش، دئفورما اولموش عرب ديليدير، گئرچک و بيليمسل اولان بودور. عوثمانليجانين مرکزينده کي عرب ديليدير. هر ديلين بير معنوي و دوشونسل داياناغي اولور. عوثمانليجانين داياناغي دا عرب دوشونجه سي و عرب معنويياتي ايدي. سيد جمالددين افقاني نين (اسدآبادينين) تاثيرينده قالان عوثمانلي ديکتاتورو سولطان حميد، بوتونو ايله عرب ديليني عرب اؤلکه لرينده يايقين اولدوغو کيمي دؤولت ديلي اولاراق دويورماق ايسته ييردي. عوثمانليجا دا اونون بو چيرکين نيتينه چوخ اويغون ايدي. آنجاق آرتيق تورکچولر (ايتتيحاد و ترققي جمعييتي) گوجلنميشدي و يوباز ديکتاتور سولطان حميد نييتيني حياتا کئچيره بيلمه دي. بئله تاريخدن ميلتلشمک اوچون نئجه ايمداد بکله مک اولار(؟!) تورک ميلتي 600 ايل عوثمان اوغوللاري نين اسارتينده ياشادي.

قاجار
فتحعلي شاه، اينگيلتره سفيريندن سوروشور: " يئري نه قدر قازساق، گئديب آمئريکايا چاتا بيلريک؟ " سفير جاواب وئرير: "شاه، يئري قازماقلا گئديب آمئريکايا چيخماق اولماز!" فتحعلي شاه دئيير: "سن بيلميرسن، عوثمانلي سفيري منه دئدي کي، 10 مين کيلومئتر قازساق گئديب آمئريکايا چيخاريق. " (!)
19-جو عصرده غرب بيلگي ايله اوغراشديغي زامان شرقين ان سئچکين اينسانلاري و سياسيلري جهالتين باتاقليغيندا چابالاييب دورموشلار.

موللا نصرالدين درگيسي
موللا نصرالدين درگيسي تاريخي بير بلگه دير، سنددير. بيزيم جهالتيميزين بلگه سيدير. موللا نصرالدينچيلري (صابير، ميرزه جليل و...) اوخويوب، سونرا يئنه ده تورک-ايسلام تاريخي ايله غورور دويان اينسانلار يا روح خسته سيديرلر، يا دا جاهيل.

آتاتورک
موصطافا کامال آتاتورک فيکرن و حيسسن شرق اينساني دئييلدير. آتاتورک، دوشونجه شکلي اولاراق قطعیا عوثمانلي جهالتينه منسوب بيريسي اولماميشدير. آتاتورک، ذهن اولاراق چاغداش غرب دونياسينا منسوب ايدي. بو سببدن ده 600 ايل تورک ديليني اسارتده ساخلايان خيلافتي لغو ائتدي. بو سببدن باشينا شاهليق تاجي قويمادي. بو سببدن جمهورييتي قوردو. بو سببدن ماسون آدلانديريلدي. چونکو ايسلام دونياسي نين ستاندارتلاريني اوچوردو و سئکولار بير دؤولت قوردو.
علی بئی حسئينزاده
علي بئي حسئينزاده تورکچو اولماميشدير. اونو نئجه تورکچو آدلانديريرلار؟! تورکچو اولسايدي، فارسلارلا تورکلرين ديللري نين عئيني اولدوغونو سؤيله مزدي. علي بئي حوسئينزاده، عوثمانليجادان اسينلنَرک اؤزونون اويدوردوغو و " فييوزات" و "يئني حيات" درگيلرينده قوللانديغي ديلين تورکجه ايله علاقه سي يوخدور. اونون تورک ديلي حاققيندا بيلگيسي اولماميشدير. فارس ديلي حاققيندا دا درين بيلگيسي اولماديغي اوچون تورکجه ني و فارسجاني عئيني ديل اولاراق سانميشدير. بو، اونون بيلگيسيندن دئييل، آرزوسوندان و فارس ديلينه اولان حئيرانليغيندان قايناقلانميشدير.

قوزئي آذربايجانداکي بيلگي اوزَرينه
قوزئي آذربايجانداکي بيلگيلرين چوخو يانليشدير، بيلگي اؤزلليگينه صاحيب دئييلدير. تاريخ، ديلچيليک اوزَرينه اولان بيلگيلرده ايسه چوخ عکسيکليک وار. بو بيلگيسيزليک و عکسيکليکلر اوزَرينه فيلملر ده چکيلميشدير. اونلاردان بيري ده "نسيمي" فيلميدير. "نسيمي" فيلمينده بؤيوک امير تئيمورا "او، تولکو کيمي قورخاقدير" دئييلمه سي يوبازليغين و جهالتين نتيجه سيدير. بؤيوک امير تئيمور بوتون ساواشلاردا اؤنده اولموشدور.

شرق و غرب اينساني نين فرقي
شرق اينساني تاريخين حئيراني اولماغا آليشميشدير. تاريخ حئيراني اولماق شرقده بير خسته ليک حالينا گلميشدير. اول سببدن ده شرق اينساني اينديکي زامانين درينليگينه ائنه بيلمز. شرق اينساني قارانليق ديني کئچميشين خاطيره لري ايچينده دويغولانماقدان لذت آلير. غرب اينساني اينديکي زاماني نين درينليکلرينه ائنديگي اوچون گله جگه دوغرو بللي پلانلارلا حرکت ائدير. شرق اينساني نين عقلي قايناقلاريني، بيليمسل کئچرليليگيني ايتيرميش اسکي ديني متنلر تشکيل ائتديگي اوچون هئچ بير ايره ليله یيش اورتايا چيخمير، چيخماياجاقدير. اسکي متنلر تاريخين آرشيوينه بوراخيلمايانا قدر ايره ليله یيش اولا بيلمز.

دين و فلسفه
بن روشد "دين خسته لر اوچون درمان، فلسفه ايسه عاغيلليلار اوچون قيدادير." - دئيير. دئمه لي، بوتون ديندارلار خسته ديرلر. خسته اولماسالار، بير آز دا عاغيللارينيندان ايستيفاده ائدرلر. تقليد ائديلن و تقليد ائدن کولتور دوردوقجا قورتولوش مومکون اولماياجاقدير.

آذربايجان و صفوييت
قيزيلباشلار شهر گؤرمه ميش کؤچريلر ايديلر. شاه ايسماعيل تبريزي ايشغال ائتديگينده قيزيلباشلار تبريز شهري نين مدنييتيني آنلايا بيلمه ديکلري اوچون محو ائتديلر. بعضي قايناقلار 12 و بعضي قايناقلار ايسه 20 مين آدامين تبريزده قاتيل شاه ايسماعيل طرفيندن اؤلدورولدويونو سؤيله ييرلر. 16-جی عصرده تبريزين اهاليسي نين آشاغي-يوخاري 100 مين نفر اولماسيني دوشونسک دئمه لي شهرين يوزده بئشي محو ائديلميشدير. بو اؤلدورولنلرين ده ان چوخ شهرين اوخوموش سونني کسيمي اولدوقلارینی نظره آلارساق، دئمک آذربايجاندا ايلک ائتنوسيت و گئنوسيدي گئرچکلشديرن شاه ايسماعيل اولموشدور. آذربايجانين قورتولوشو صفوييت "کولتور"ونو اؤلکه دن چيخارماقلا مومکون اولاجاقدير.

ديل يولوندا اؤلدورولنلر

1936- جي ايلده قوزئي آذربايجاندا يازارلار بيرليگي نين باشقاني شاميلوف آديندا بير روس جاسوسو ايدي. موسکووادان گلن امر اوزَرينه "ديلده سووئتيزم" باشليقلي بير معروضه ايله يازيچيلار بيرليگي نين توپلانتيسيندا چيخيش ائدير. بو معروضه او زامانا قدر قوزئي آذربايجان آيدينلاري طرفيندن يورودولن "ديلده تورکيزم" تئزينه قارشي ايدي. ديلده سووئتيزم، مضموندا سووئتيزم و بيچيمده ميلليليگي ساوونوردو. ديلده تورکيزمدن يانا اولانلار ايسه هم مضموندا، هم ده بيچيمده ميلليليکدن يانا ايديلر. ديلده تورکيزمدن يانا اولانلار "ميللت اينشاء ائتمگي"، ديلده سووئتيزمدن يانا اولانلار ايسه "ايدئولوژي اينشاء ائتمگي" دستکله ييرديلر. شاميلوفون معروضه سيني دستکله يَنلرين باشيندا صمد وورغون گلير. ميکاييل موشفيق و ديگرلري ايسه ديلده تورکيزمين داواميندان يانا اولورلار. 1937- جي ايلده ديلده تورکيزمدن يانا اولانلارين هاميسي قتل ائديلير.

صمد وورغون و حسئين جاويد
بختييار واهابزاده ايله گؤروشومده شاعيرين سؤيله ديگي بير حاديثه ني يازيرام. بختييار واهابزاده دئيير: "صمد وورغون اؤلومجول خسته اولاراق ياتديغي زامان اونا باش چکمه يه گئتميشديک. صمد وورغون قفسه لرده کي قالين- قالين کيتابلارينا ايشاره ائده رک" مني اؤلدورن باخ بو يازديقلاريمدير، بو کيتابلاريمدير..." - دئدي. صمد وورغونون ويجدانيني اؤلوم آياغيندا ازَن، سادجه استالينه يازديقلاري مدحييه لر اولماميشدير يقين کي. صمد وورغون هم ده حسئين جاويدين سيبيره سورگون ائديلمه سينده و اورادا دهشتلره معروض قاليب اؤلمه سينده بير باشا موداخيله ائتميشدير. او، کوممونيست قاتيللره حسئين جاويدي "ميللتچي" ، و "خالق دوشماني" اولاراق تانيتميشدير. صمد وورغون 16.06.1937- جي ايلده حسئين جاويدي اؤلومه گؤندرن شعريني يازميشدير. او شعرين ان کسکين ميصراعلاري بئله دير:
" سن ائي بؤيوک گونلرين آدينا بؤهتان آتان
وطنينه، خالقينا خاين چيخان شارلاتان!
" گؤزلليک عاشيقييم " دئين دئييلميدين سن؟
عؤمرونده بير ياخشيليق گلمه ييبدير اليندن.
آدينا ميللتچيلر دئدي: " بؤيوک صنعتکار. "
گلين دوز آراشديراق، سنين صنعتين مي وار؟
" آذربايجان شاعيري" اولسا دا موردار آدين
سولطانلارين، شاهلارين سينيسيني يالادين
او موردار آرزولارين تورپاقلارا گؤمولدو،
سنين ياراتديقلارين، اؤزوندن اووَل اؤلدو. "


چمنزمينلي نين تثبيتي
يوسيف وزير چمنزمينلي آذربايجاندا بير چوخ خالق ناغيللاري نين فارسلارا عاید اولدوغو گؤروشونده دير. تثبيتي دوغرو ائتميش، سببينه ائنه بيلمه ميشدير. سببي صفويليکدير. صفويليک هم ايسلام دونياسيني، هم ده تورک دونياسيني پارچالادي. صفوييت، آذربايجان تورکجه سيني مذهب باغلاميندا ديگر تورکجه لردن آييرديغي اوچون ديليميز فارسجانين قارشيسيندا ساوونماسيز قالدي. داستانلارين، ناغيللارين فارسلاشماسي نين سببي فارس دوشونجه سي نين صفوييتين آذربايجاني ايشغال ائتمه سي ايله عئيني زاماندا ذهنيميزي اسير آلماسيندان آسيليدير. شاه ايسماعيل، وحشي قيزيلباشلارا، سادجه تورکيستان سولطاني شئيباني نين اتيني يئمه يه امر ائتمه دي. امير تئيمور زامانيندان اعتيبارن تورکوستاندا تورکجه يازما گلنَگيني ده دوردوردو. داها سونرا نوايي کيمي بير تک ديلچي ده يئتيشمه دي.

سالمان مومتاز
آذربايجانين مشهور ادبيياتشوناسي سالمان مومتاز شاه ايسماعيلين اوغلو سام میرزه نين يازديغي "تحفۀ سام ميرزه" آدلي کيتابدان بعضي اؤرنکلر گتيریب ايچي ياناراق گيلئيله نير کي، ندن شاه ايسماعيلين اوغلو تورک ديلينده يازان شاعيرلري تحقير ائتميشدير؟! سالمان مومتاز دا يوسيفوزير چمنزمينلي کيمي بوتونه ائنمه ميش، پارچادان ياپيشميشدير. شاه ايسماعيلين دوشونجه سي نين قايناغي شاهنامه اولدوغو اوچون اوغوللاري نين دا آديني شاهنامه دن چيخارميشدير.

فارسلارين حاقليليغي
فارسلار شاه ايسماعيلي فترت دؤنميني سونا وارديران، قاپادان دؤولت آدامي کيمي دَيَرلنديريرلر. فترت، ايکي زامان آراسينداکي بوشلوق دئمکدير. فارسلارين فترتدن مقصدي ساسانيلرله صفويلر آراسينداکي اوزون زامان ديليميدير. فارسلار صفويليگي ساسانيليگين ديريليشي اولاراق گؤرورلر.

گونئي آذربايجانين قورتولوشو
شيمالي آذربايجانين فلسفي، علمي قاپاسيته سي اؤزونو قورتاراجاق سوييه ده دئييلدير. گونئي آذربايجاندا ايسه هئچ بير شئي يوخدور، بوم- بوشدور. ميللي ديلده بيلگي بيريکيمي مؤوجود دئييلدير. آذربايجان تورکجه سينده اؤنملي علمي- فلسفي قايناق يوخدور. بو سَوييه يه گووَنَرَک، گونئي آذربايجان فارس ديلي نين اريتمه فعاليتينه قارشي ديرنه بيلمز. مودئرن تورکچه تورکييه ده او قدر گليشميش کي، فارس ديلي اونون يانيندا چوخ سؤنوک گؤرونور. گونئي آذربايجانين قورتولوش قايناقلاري تورکييه تورکجه سينده دير، باشقا يئرده دئييلدير.

اينديکي زامان
قورتولوش، اينديکي زامانين درينليگينه ائنمکله، گئنيشليگينه وارماقلا مومکوندور، تاريخين درينليگينه دئييل. تاريخه فرار ائتمک، تاريخه سيغينماق قارانليقسئورلر اوچون آلتئرناتيوسيز آسان يولدور. تاريخين ده موثبت ائنئرژيسيني اينديکي زاماندا کشف ائتمک مومکوندور.

Güntay Cavanşir (Gəncalp)

Özət düşüncələr

Osmanlı dili
Osmanlıca, ərəbcə və farscadan bir çox söz almış türkcə deyildir. Bu, Türkiyədəki dinçilərin uyduruğudur. Osmanlıcanın mərkəzində türk dilini oturtmaq mümkün deyildir. Dilçilik elmi, türkcənin qramatolojisi buna izn verməz. Osmanlıca, türkcədən və farscadan çox az söz almış, deforma olmuş ərəb dilidir, gerçək və bilimsəl olan budur. Osmanlıcanın mərkəzindəki ərəb dilidir. Hər dilin bir mənəvi və düşünsəl dayanağı olur. Osmanlıcanın dayanağı da ərəb düşüncəsi və ərəb mənəviyatı idi. Seyid Cəmaləddin Əfqaninin (Əsədabadinin) təsirində qalan Osmanlı diktatoru Sultan Həmid, bütünü ilə ərəb dilini ərəb ölkələrində yayqın olduğu kimi dövlət dili olaraq duyurmaq istəyirdi. Osmanlıca da onun bu çirkin niyyətinə çox uyğun idi. Ancaq artıq türkçülər (İttihad və Tərəqqi Cəmiyəti) güclənmişdi və yobaz diktator Sultan Həmid niyətini həyata keçirə bilmədi. Belə tarixdən millətləşmək üçün necə imdad bəkləmək olar(?!) Türk milləti 600 il Osman oğullarının əsarətində yaşadı.

Qacar
Fətəli Şah, İngiltərə səfirindən soruşur: “Yeri nə qədər qazsaq, gedib Amerikaya çata bilərik?” Səfir cavab verir: “Şah, yeri qazmaqla gedib Amerikaya çıxmaq olmaz!” Fətəli Şah deyir: “Sən bilmirsən, Osmanlı səfiri mənə dedi ki, 10 min kilometr qazsaq gedib Amerikaya çıxarıq.”(!)
XIX əsrdə Qərb bilgi ilə uğraşdığı zaman Şərqin ən seçkin insanları və siyasiləri cəhalətin bataqlığında çabalayıb durmuşlar.

Molla Nəsrəddin dərgisi
Molla Nəsrəddin Dərgisi tarixi bir bəlgədir, sənəddir. Bizim cəhalətimizin bəlgəsidir. Molla Nəsrəddinçiləri (Sabir, Mirzə Cəlil və...) oxuyub, sonra yenə də Türk-İslam tarixi ilə qürur duyan insanlar ya ruh xəstəsidirlər, ya da cahil.

Atatürk
Mustafa Kamal Atatürk fikrən və hissən Şərq insanı deyildir. Atatürk düşüncə şəkli olaraq qətiyən Osmanlı cəhalətinə mənsub birisi olmamışdır. Atatürk, zehn olaraq çağdaş Qərb dünyasına mənsub idi. Bu səbəbdən də 600 il türk dilini əsarətdə saxlayan xilafəti ləğv etdi. Bu səbəbdən başına şahlıq tacı qoymadı. Bu səbəbdən cümhuriyəti qurdu. Bu səbəbdən mason adlandırıldı. Çünkü islam dünyasının standartlarını uçurdu və sekular bir dövlət qurdu.

Əlibəy Hüseynzadə
Əlibəy Hüseynzadə türkçü olmamışdır. Onu necə türkçü adlandırırlar?! Türkçü olsaydı, farslarla türklərin dillərinin eyni olduğunu söyləməzdi. Əlibəy Hüseynzadə, Osmanlıcadan əsinlənərək özünün uydurduğu və “Fiyuzat” və “Yeni həyat” dərgilərində qullandığı dilin türkcə ilə əlaqəsi yoxdur. Onun türk dili haqqında bilgisi olmamışdır. Fars dili haqqında da dərin bilgisi olmadığı üçün türkcəni və farscanı eyni dil olaraq sanmışdır. Bu, onun bilgisindən deyil, arzusundan və fars dilinə olan heyranlığından qaynaqlanmışdır.

Quzey Azərbaycandakı bilgi üzərinə
Quzey Azərbaycandakı bilgilərin çoxu yanlışdır, bilgi özəlliyinə sahib deyildir. Tarix, dilçilik üzərinə olan bilgilərdə isə çox əksiklik var. Bu bilgisizlik və əksikliklər üzərinə filmlər də çəkilmişdir. Onlardan biri də “Nəsimi” filmidir. “Nəsimi” filmində Böyük Əmir Teymura “O, tülkü kimi qorxaqdır” deyilməsi yobazlığın və cəhalətin nəticəsidir. Böyük Əmir Teymur bütün savaşlarda öndə olmuşdur.


Şərq və Qərb insanının fərqi
Şərq insanı tarixin heyranı olmağa alışmışdır. Tarix heyranı olmaq Şərqdə bir xəstəlik halına gəlmişdir. Ol səbəbdən də Şərq insanı indiki zamanın dərinliyinə enə bilməz. Şərq insanı qaranlıq dini keçmişin xatirələri içində duyğulanmaqdan ləzzət alır. Qərb insanı indiki zamanının dərinliklərinə endiyi üçün gələcəyə doğru bəlli planlarla hərəkət edir. Şərq insanının əqli qaynaqlarını, bilimsəl keçərliliyini itirmiş əski dini mətnlər təşkil etdiyi üçün heç bir irəliləyiş ortaya çıxmır, çıxmayacaqdır. Əski mətnlər tarixin arşivinə buraxılmayana qədər irəliləyiş ola bilməz.


Din və fəlsəfə
İbn-i Rüşd “Din xəstələr üçün dərman, fəlsəfə isə ağıllılar üçün qidadır.” - deyir. Deməli, bütün dindarlar xəstədirlər. Xəstə olmasalar, bir az da ağıllarınından istifadə edərlər. Təqlid edilən və təqlid edən kültür durduqca qurtuluş mümkün olmayacaqdır.

Azərbaycan və Səfəviyət
Qızılbaşlar şəhər görməmiş köçərilər idilər. Şah İsmayıl Təbrizi işğal etdiyində Qızılbaşlar Təbriz şəhrinin mədəniyətini anlaya bilmədikləri üçün məhv etdilər. Bəzi qaynaqlar 12 və bəzi qaynaqlar isə 20 min adamın Təbrizdə qatil Şah İsmayıl tərəfindən öldürüldüyünü söyləyirlər. XVI əsrdə Təbrizin əhalisinin aşağı-yuxarı 100 min nəfər olmasını düşünsək deməli şəhərin yüzdə beşi məhv edilmişdir. Bu öldürülənlərin də ən çox şəhərin oxumuş sünni kəsimi olduqlarını nəzərə alarsaq, demək Azərbaycanda ilk etnosit və genosidi gerçəkləşdirən Şah İsmayıl olmuşdur. Azərbaycanın qurtuluşu Səfəviyət “kültür”ünü ölkədən çıxarmaqla mümkün olacaqdır.


Dil yolunda öldürülənlər
1936-cı ildə Quzey Azərbaycanda Yazarlar Birliyinin başqanı Şamilov adında bir rus casusu idi. Moskovadan gələn əmr üzərinə “Dildə sovetizm” başlıqlı bir məruzə ilə Yazıçılar Birliyinin Toplantısında çıxış edir. Bu məruzə o zamana qədər Quzey Azərbaycan aydınları tərəfindən yürüdülən “Dildə türkizm” tezisinə qarşı idi. Dildə sovetizm, məzmunda sovetizm və biçimdə milliliyi savunurdu. Dildə türkizmdən yana olanlar isə həm məzmunda, həm də biçimdə millilikdən yana idilər. Dildə türkizmdən yana olanlar “millət inşa etməyi”, dildə sovetizmdən yana olanlar isə “ideoloji inşa etməyi” dəstəkləyirdilər. Şamilovun məruzəsini dəstəkləyənlərin başında Səməd Vurğun gəlir. Mikayıl Müşfiq və digərləri isə dildə türkizmin davamından yana olurlar. 1937-ci ildə dildə türkizmdən yana olanların hamısı qətl edilir.


Səməd Vurğun və Hüseyn Cavid
Bəxtiyar Vahabzadə ilə görüşümdə şairin söylədiyi bir hadisəni yazıram. Bəxtiyar Vahabzadə deyir: “Səməd Vurğun ölümcül xəstə olaraq yatdığı zaman ona baş çəkməyə getmişdik. Səməd Vurğun qəfəsələrdəki qalın-qalın kitablarına işarə edərək “Məni öldürən bax bu yazdıqlarımdır, bu kitablarımdır...”- dedi. Səməd Vurğunun vicdanını ölüm ayağında əzən, sadəcə Stalinə yazdıqları mədhiyələr olmamışdır yəqin ki. Səməd Vurğun həm də Hüseyn Cavidin Sibirə sürgün edilməsində və orada dəhşətlərə məruz qalıb ölməsində bir başa müdaxilə etmişdir. O, kommunist qatillərə Hüseyn Cavidi “millətçi”, və “xalq düşmanı” olaraq tanıtmışdır. Səməd Vurğun 16.06.1937-ci ildə Hüseyn Cavidi ölümə göndərən şeirini yazmışdır. O şeirin ən kəskin misraları belədir:

“Sən ey böyük günlərin adına böhtan atan
Vətəninə, xalqına xain çıxan şarlatan!
“Gözəllik aşiqiyəm” deyən deyilmidin sən?
Ömründə bir yaxşılıq gəlməyibdir əlindən.
Adına millətçilər dedi: “Böyük sənətkar.”
Gəlin düz araşdıraq, sənin sənətin mi var?
“Azərbaycan şairi” olsa da murdar adın
Sultanların, şahların sinisini yaladın
O murdar arzuların torpaqlara gömüldü,
Sənin yaratdıqların, özündən əvvəl öldü.”


Çəmənzəminlinin təsbiti
Yusif Vəzir Çəmənzəminli Azərbaycanda bir çox xalq nağıllarının farslara aid olduğu görüşündədir. Təsbiti doğru etmiş, səbəbinə enə bilməmişdir. Səbəbi Səfəvilikdir. Səfəvilik həm islam dünyasını, həm də Türk Dünyasını parçaladı. Səfəviyət, Azərbaycan türkcəsini məzhəb bağlamında digər türkcələrdən ayırdığı üçün dilimiz farscanın qarşısında savunmasız qaldı. Dastanların, nağılların farslaşmasının səbəbi fars düşüncəsinin Səfəviyətin Azərbaycanı işğal etməsi ilə eyni zamanda zehnimizi əsir almasından asılıdır. Şah İsmayıl, vəhşi Qızılbaşlara, sadəcə Türkistan Sultanı Şeybanının ətini yeməyə əmr etmədi. Əmir Teymur zamanından etibarən Türküstanda türkcə yazma gələnəyini də durdurdu. Daha sonra Nəvai kimi bir tək dilçi yetişmədi.


Salman Mümtaz
Azərbaycanın məşhur ədəbiyatşünası Salman Mümtaz Şah İsmayılın oğlu Sam Mirzənin yazdığı “Töhfe-i Sam Mirzə” adlı kitabdan bəzi örnəklər gətirib içi yanaraq gileylənir ki, nədən Şah İsmayılın oğlu türk dilində yazan şairləri təhqir etmişdir?! Salman Mümtaz da Yusifvəzir Çəmənzəminli kimi bütünə enməmiş, parçadan yapışmışdır. Şah İsmayılın düşüncəsinin qaynağı Şahnamə olduğu üçün oğullarının da adını Şahnamədən çıxarmışdır.


Farsların haqlılığı
Farslar Şah İsmayılı fətrət dönəmini sona vardıran, qapadan dövlət adamı kimi dəyərləndirirlər. Fətrət, iki zaman arasındakı boşluq deməkdir. Farsların fətrətdən məqsədi Sasanilərlə Səfəvilər arasındakı uzun zaman dilimidir. Farslar Səfəviliyi Sasaniliyin dirilişi olaraq görürlər.


Güney Azərbaycanın qurtuluşu
Şimali Azərbaycanın fəlsəfi, elmi qapasitəsi özünü qurtaracaq səviyədə deyildir. Güney Azərbaycanda isə heç bir şey yoxdur, bom-boşdur. Milli dildə bilgi birikimi mövcud deyildir. Azərbaycan türkcəsində önəmli elmi-fəlsəfi qaynaq yoxdur. Bu səviyəyə güvənərək, Güney Azərbaycan fars dilinin əritmə fəaliyətinə qarşı dirənə bilməz. Modern Türkçə Türkiyədə o qədər gəlişmiş ki, fars dili onun yanında çox sönük görünür. Güney Azərbaycanın qurtuluş qaynaqları Türkiyə türkcəsindədir, başqa yerdə deyildir.


İndiki zaman
Qurtuluş, indiki zamanın dərinliyinə enməklə, genişliyinə varmaqla mümkündür, tarixin dərinliyinə deyil. Tarixə fərar etmək, tarixə sığınmaq qaranlıqsevərlər üçün alternativsiz asan yoldur. Tarixin də müsbət enerjisini indiki zamanda kəşf etmək mümkündür.