قارا گيله نغمه سينين تاريخی
-------------------------------------------------------------------------------
ماشاءاله رزمی 18 اکتبر2001، پاريس
-------------------------------------------------------------------------------
قارا گيله؛ تبريز شيوه سی ايله " قره گيله" ملی فولکلوروموزا وارد اولان معاصر نغمه لردن دير. هر بير آذربايجانلی بو ماهنی نين بير نئچه بندينی بيلير و اوخويور. استاد شهريارين نوستالژيک "حيدربابا" اثری يارانماميشدان قاباق قاراگيله تبريزده اوخونوردو و ايندی ده اوخونور. تانينميش خواننده لرده ن بيرينجی دفعه ربابه خانيم مرادوا ئوز احساسلی سسی ايله قاراگيله نی اوخودو اونا گؤره ده اونون ئوزو قاراگيله آدلاندی. 1968-جی ايلده آذربايجانين نابغه بسته کاری، مايسترو نيازی قارا گيله نی سيمفونيزه ائتدی و موسيقی دنياسيندا ابدی ساخلادی. نيازی اوشاقليقدا تبريزده اولوب سونرالاردا بير نئچه دفعه تبريزه مسافرتلر ائيله ميشدی. او بيليردی کی، قاراگيله جنوبون رمزلريندن بيريدير. مايسترونون سيمفونی سی قارا گيله نی داها دا ديللره سالدی. شوکت خانيم ايسه ارکستر و کر گروهو ايله قاراگيله نی ئوز اوره يه ياتان سسی ايله اوخودو. يقين هر بير آذربايجانلی شوکتين سسی ايله قارا گيله نی ائشيديب و چوخ روحلانيبدير. قاراگيله عاشقانه احساسلاری آچيق شکيلده ديله گتيرديينه گؤره سنتی بير جامعه ده عمومی يئرلرده اوخونموردو. آمما قاراگيله جنوبی آذربايجانين ملی حکومتيندن سونرا تبريزلی مهاجرلرين واسطه سی ايله شمالی آذربايجانا گئتدی و شوکتين سسی ايله راديو دالغالاری اوستونده ئوز دوغما شهری تبريزه قاييتدی و باغلی قاپيلارين هاميسينی آچدی . سوئت حکومتی-شوروی- دورونده باکی دا اوخونان قاراگيله، سياسی باخيشلارا گؤره بير آز ده ييشيلميشدی. مثلا " تبريزين يوللاری" يئرينه " شهرين کوچه لری" اوخونوب . آمما تبريز راديوسونون خواننده سی خانم فاطمه زرگری اصيل متنی دوز اوخويوب.

اسلام جمهوريسی قورولاندان سونرا باشقا نغمه لر کيمی قارا گيله ده قاداغان اولوندو و راديو تلويزيوندان ياييلمادی آمما بو ياساق قاراگيله نين ياددان چيخماسينا باعث اولمادی. هئچ کس قارا گيله نين جنوبداکی تويلاردا اوخونماسينا مانع اولا بيلمه دی تبريز تويلاريندا قارا گيله ماهنی سی ان سئويلن اوخوماقلاردان دير. قارا گيله همده فرش توخويان گبه توخويان ايشچيلرين ايستکلی نغمه لريندن دير و ايش باشيندا اوخونار. قارا گيله ساده معناسيندا ايستر کيش ايستر ايسه خانيم اولان بير قاراگؤز انسان دئمک دير. آمما تبريزده قارا گيله "منيم عزيزيم" معناسيندا ايشله نيرو مهربانليق سؤزودور. قارا گيله مجازی معنادا "جانيم"،"عشقيم"،" اوره ييم" دئمکدير. قاراگيله نين اصل کامل متنی 19 بنددن عبارت دير. هربند ايسه ايکی حيصه دير. اول حصه ده سس لر اوزون ايکينجی حصه ده سس لر قيسادير. نغمه نين ريتمی تبريز لهجه سی ايله دوز گلير و اون دوققوز بندين هاميسيندا آزمی چوخ تبريز نشانه سی وار. گولوستان باغی، چيراغ گاز، ورشو خيابانی، قلمدان و باشقا بو کيمی سؤزلر قاراگيله نين محاربه دورونده تبريزده يارانديغينی گؤسترير.

قارا گيله نين کامل متنی ايکينجی دنيا محاربه سيندن سونرا تبريزده "چمن آرا" نشر مرکزی طرفيندن " آذربايجان تصنيف لری" آدی ايله نشر ائديليب. سونرادان پرويز پرويزی ئوزونون "باکی و قفقاز تصنيف لری"،"ترکی استانبولی تصنيف لری" دن عبارت اولان 95 صفحه ليک کتابيندا بونو يئنی دن چاپ ائديب آمما بو کتابلارين هر ايکی سی چوخ آز ياييليب و ايندی آنجاق بعضی کتابخانالاردا قالير. 2001-جی ايلده آذربايجانين مشهور ژورناليستی رافائل حسين اوف، قاراگيله نين کامل متنين پرويز پرويزی نين کتابيندان گؤتوروب. و "ملتين ذره سی" آدلی ئوز کتابيندا چاپ ائديب. تبريزه مخصوص اولان سؤزلری آذربايجان يازيچيلار بيرليينين قدرتلی يازيچی سی بالاش آذر اوغلودان سوروشوب و يازيب. رافائلين بو کتابی باکی دا آذر نشر طرفيندن ياييليب. من ده قارا گيله نی بو کتابدان گؤتوروب عرب الفباسينا کوچورموشم. اگر قارا گيله سئوداليلار اوچون "عاشيق" و "معشوقه" معناسی وئريرسه عوضينده تبريزلی مهاجيرلره يا هر-هانسی سببه گؤره غربت ده ياشايان هر بير جنوبی آذربايجانلی اوچون تبريزين ئوزو دئمک دير. تبريزی ئوزلرينه يار بيلن لر قارا گيله سؤزو ايله وطن عشقينده يانيرلار. او بير سئوگی دير کی، اونا غربت دردين دئمک اولار. بو سبب دن دئييبلر کی، قارا گيله ملی حکومت دن سونرا باکی دا کی جنوبلو مهاجرلرين "غمنامه" سی دير. هم آغلادير همده گولدورور. هر اوخويان و زومزومه ائيله ين ايسته دييی سؤزو اونا آرتيرير. يازيلان اون دوققوز بندين بير نئچه سی کامل دئييل. تبريزين بعضی محلله لريندن قارا گيله نين بندلرينده اوخونور آمما بو متن ده يوخدور. نمونه اوچون: " گلميشم قاپيوا حاليوی سوروشام" و " کوچه زدن گئچيرم سايلم ساييل" اميدوارام کی، موسيقی سئونلر و ذوقلو همشهری لريميز اونو کامل ائيله ييب اوخونماميش بندلريندن يئنی ماهنی لار ياراتسينلار. ملی هويتيميزی جانلانديرماق اوچون قارا گيله نين جوانلاريميز آراسيندا يئنی دن موزون شکيلده يارانماسی لازيمدير.