Monday, February 19, 2007



ايران٬ آزربايجان و دونيانين سون تورك سولطاني: سولطان احمد شاه قاجار ١٩٣٠-١٨٩٦
-------------------------------------------------------------------------------
حميد دباغي
-------------------------------------------------------------------------------
خالقيميز سني اونوتماياجاقدير

احمدشاه قاجار (تبريز- آزربايجان ١٨٩٦، پاريس-فيرانسا Neully sur Siene -١٩٣٠)، محممدعليشاه قاجار (تبريز- ١٨٧٢، سان رومئو- ايتالييا-١٩٢٥) و مليكه جاهان´ين (١٨٧٥-تبريز) اوغلودور. آتاسي ١٩٠٩ ايلينده تختدن اوزاقلاشديريلينجا عئيني ايلده ١١٬٥ ياشيندا ايكن تخته اوتورموشدور. ياشينين كيچيك اولماسيندان اؤتورو٬ سيراسي ايله ايلك اؤنجه تورك قاجار ائلينين ائلخاني، "عضدالملك قاجار" و داها سونرا آذربايجان´ين همدان بؤلگه سي قاراگؤزلو اويماغيندان اولان "ناصيرالملك قاراگوزلو"، بولوغا يئتيشمه سينه دك شاهليغي ايداره ائديبلر. احمدشاه اؤزو ايسه٬ آنجاق ١٩١٤ ده تاج تاخاندان سونرا اؤلكه ني ايداره ائتمه يه باشلاييبدير.

احمدشاه ١٩٢١ده اينگيلتئره´نين پيلانلاييب اويقولاديغي بير كودئتانين (كودتاي سوم اسفند ١٢٩٩) آردينجا، ١٩٢٥ده (٩ آبان ١٣٠٤) ٢٨ ياشيندا ايكن تختدن اوزاقلاشديريلدي. موستقيل اولوب ١٩١٩ آنلاشماسينا قارشي چيخان بير شاهي قبول ائتمه يه ن، هابئله كومونيسم ياييلماسيني انگلله مك اوچون گوجلو و مركزي بير دؤولت گره يينه اينانان اينگيلتئره، پيلانلاديغي بو حربي چئوريليشله ايران و دونيادا سون تورك سولاله و شاهليغي اولان قاجارلار´ا سون وئره ره ك ريضاخان باشچيليغيندا ديكتا و فاشيست-عيرقچي فارس پهلوي دؤولتيني قوردو.

١٤٦ ايلليك تورك-آزربايجانلي قاجار دؤولتينين سون بولماسي ايله، "غزنه لي سولطان محمود" و "سلجوقلو توغرول بگ" ايله ايرانداكي٬ ١١ ايمينجي يوز ايلده باشلايان ٩٠٠ ايلليك تورك خاندان دؤولتلري تاريخه قاريشميش٬ احمد شاه´ين آدي ايسه، "دونيادا سون تورك سولطان" و "سونونجوآزربايجانلي شاه" اولاراق تاريخه گئچميشدير. تورك-آزربايجانلي قاجار سولاله سي ١٧٩٦ دان ١٩٢٥ ه دك سورموشدور.

احمدشاه ١٩٢٩ دا ٣٤ ياشيندا ايكن پاريس شهه رينده ريضاخان´ين آژانلاري طرفيندن زهيرله نيب و آردينجا، بؤيره ك يئتمه زلييي سايريليغينا توتولاراق وفات ائتميشدير. اؤلويو (نعشي) عراق-كربلادا آتاسي و دده سينين ده بولوندوغو آزربايجان قاجار شاهلاري عاييله مزارليغيندا گؤمولدو.

آنتي امپئريياليست شاه

ملكه جاهان-احمدشاه´ين آناسي

توركمانچاي آنلاشماسينين ايمضالانماسي، قاجارلارين روسييا قوروماسي آلتينا گيرمه لري، و روسييا´نين قاجار سولاله سينين داواميني گارانتي آلتينا آلماسيندان سونرا، اينگيلتئره تاپديغي ايلك فورصتده قاجار سولاله سيني دئويرمك اوچون اؤز ييخيچي هوجوملارينا باشلادي. چار روسيياسينين ييخيليشي٬ بو قوجا امپئريياليست دؤولته گؤزله نيله ن فورصتي باغيشلاميش اولدو.

بيرينجي دونيا ساواشينين سون ايللرينده ايرانين گونئيي اينگيليزلرين گونئي پوليسي (س.پ.ر.) طرفيندن ايشغال ائديلدي. بو ايشغالا قارشي تپگي اولاراق 18- 1917 ده باشدا تورك قاشقاي ائلي اولماق اوزره٬ بو بؤلگه ده ياشايان اويماقلار صوولت الدووله باشچيليغي آلتيندا٬ ايران تاريخي بويونجا گئرچكله شميش ان بؤيوك آنتي امپئريياليست ساواشيما گيريشديلر. ايران´دا ياشايان تورك خالقيني اولوشدوران ان اؤنه ملي اويماقلاردان بيري اولان قاشقايلار٬ تورك تاريخينده سئچگين يئره ماليكديرلر. 1917-1918 و داها سونرا 1928-1931 عوصيانلارينا باشچيليق ائده ن و ريضاخان طرفيندن اؤلدوروله ن "صوولت الدووله قاشقايي"نين آدي آذري توركلري تاريخينه ايستيقلال قهرماني اولاراق گئچميشدير.

ايراندا سون تورك-آزربايجانلي شاه و دئموكراسي سمبولو احمد شاه قاجار´ا باغليليق ايچينده اولان صوولت الدووله، اونونلا تانيشاندان سونرا ايشغال گوجلرينين بؤلگه دن چكيلمه سيني ايسته ميش، بو ايسته يي ردد ائديله ندن سونرا ايسه اينگيلتئره´يه ساواش ائعلان ائتميشدير. قاشقاي ياراقلي بيرليكلري س.پ.ر.´يه هوجوم ائده ره ك فيروزآباد شهه ريني فتح ائتميشديرلر. بو حركت، سونوندا اينگيليزلرين مودئرن سيلاحلارلا تجهيز اولونان گوجلري طرفيندن قانلي بير بيچيمده باسديريلابيلميشدير.

ايران خالقلاري و ان باشدا تورك خالقينين آنتي امپئريياليست و دئموكراتيك حركتي يئيينليك قازانيركن، 1917 روسييا بولشئويك اينقيلابي قوپموش و ايران آزربايجاني´ندا چوخ ايسسيجه قارشيلانميشدير. 1917 اوقتييابر اينقيلابيندان سونرا ايران خالقلاريندا موستقيل و آزاد بير اؤلكه ايسته يي اوياندي. لاكين اينگيليزلر روسييانين اؤز ايچ قاريشيقليغيني حل ائله يه ندن سونرا، آسييايا يؤنه له جه ييندن، و آسييادا ايستئعمارا قارشي كومونيسمين ياييلماسيندان قورخويا دوشدولر.

بو ايكي حاديثه، ايران توركلرينين شيمال و جنوبداكي آنتي امپئريياليست حركتله نمه لري و بولشئويك اينقيلابي، هينديستان بايليقلاري (ثروتي) و يئني تاپيلان عرب خليجي (بصره) نفتينين تهلوكه يه دوشه جه يينين جارچيسي اولموش و اينگيلتئره ني ايران توركلرينه سون ضربه لريني انديرمه يه يؤنه لتميشدير. ايران توركلويونون يئتيشديردييي ان جسور، ان تجروبه لي و ان اوزاق گؤروشلو بئيينلري (ستتارخان، كولونئل پئسييان، حئيدر خان عموغلو، شئيخ م. خيياباني، احمد شاه قاجار و.س.)، هاميسي بوندان سونراكي قيسسا دؤورده اينگيليزلر طرفيندن يوخ ائديلميشديرلر. آيريجا اينگيليزلر يئني روسييا دؤولتيني دوغرودان هوجوملا ييخانماياجاقلاريني آنلاياندان سونرا، كومونيسمين ياييلماسينين انگلله نه بيلمه سيني، روسييانين گونئيينده گوجلو بير مركزي و اونيتئر دؤولت قورماقدا گؤرمه يه باشلاميشلار.

بئله جه تورك - آذربايجانلي قاجار سولاله سيني ييخماق٬ اينگيليزلرين اوزون وعده لي آماجلاري و تاخينتيلاري آراسينا گيرميشدير. خوصوصييله گنج احمد شاه´ين 1919 آنلاشماسينا ديره نيش گؤرسه تمه سي، اونلاري بو سولاله نين ييخيلماسي گره يينه داها دا اينانديردي.

مشروطييت حركتيني اؤز كونترولونا گئچيره بيله ن اينگيلتئره، روسييادا بولشئويك اينقيلابيندان سونرا بو آخيمين گونئيه، خزر چئوره سي و بصره خليجي، پئترول اؤلكه لري و هينديستان´ا سيچراماسيني انگلله مك اوچون٬ ايراني بوتونو ايله اله گئچيرمك و رسمي موستعميره يه چئويرمك آماجي ايله، ايران حاكيملرينه يوكلو روشوتلر اؤده ييب، 1919 "ووثوق الدوله" آنلاشماسيني ايران دؤولتينه قبول ائتديردي. 1919 آنلاشماسي اؤلكه ني اينگيلتئره نين رسمي كولونيسينه دؤنوشدوره ن بير آنلاشما ايدي، كي اونو اينگيليز آژاني باش ناظير حسن ووثوق 130000 ائستئرلينگ روشوت آلاراق ايمضالاميشدي. احمد شاه آچيقجا ووثوق´ا دييردي : "سيز باش ناظير، روشوت آليب و اولكه ني اينگيلتئره نين موستعميره سي ائله يه ن آنلاشماني ايمضالادينيز". بيريتانييانين خاريجي سيياستلري ايله علاقه لي سندلر سئريسي٫ گيزلي تئلگئرافلار٫ 13. جيلد٫ ص. 582-592

احمدشاه هئچ واخت ووثوق´و سئومزدي. او اينگيليز بؤيوك ائلچيسي نورمان´ا دئميشدير ووثوق´دان او قده ر نئفرت ائدير و اونا او قده ر ائعتيمادسيزدير كي گله جكده هئچ واخت بئله بير شخصييته صاحيب اولان بير باش ناظير ايله ايشله مه ز. حتتا بير موددت اؤزو باش باخاندان موستقيل اولاراق ايالت واليلرينين نصب و يا عزل ايشلرينه قاريشيردي. خوراسان واليسي و ووثوق´ون قارداشي قوام´ين عزل ائديليب يئرينه تورك پيرنس "نصرت السلطنه" نين يئني والي اولاراق ايشه باشلاماسينا دا او امر وئرميشدي. ايران مشروطييت سمبولو و 1919 آنلاشماسينين باريشماز دوشماني اولان احمدشاه، "مشيرالدوله" ني ايش باشينا گتيرمكله ده بو آنلاشمايا چوخ بؤيوك و ان اساسلي بير ضربه انديريبدير.

احمدشاه ايلك آوروپا سفرينده لوندرا بلدييه باشچيسينين ايفتيخارينا وئردييي قوناقليقدا، آنلاشمانين تاييد ائديلمه سيندن ايمتيناع ائتدي و بونون مجليسين ايشي اولدوغونو سؤيله دي. اؤلكه يه قاييداندان سونرا ايسه اونو قارشيلاماغا گله ن خالق٬ بير آغيز "ووثوق´ا اؤلوم اولسون" دييه قيشقيريرديلار. لوندرادا اينگيلتئره ملكه سينين وئردييي قوناقليقدا دا عئيني شكيلده آنلاشماني تاييد و ايمضالاماقدان ايمتيناع ائديب بئله دئميشدير: "منيم اولكه م دئموكراسي اؤلكه سيدير. بو آنلاشما ميللي مجليسه آپاريلمالي و اورادا تصويب اولاندان سونرا طرفيمدن ايمضالانماليدير". "ناصيرالمولك"ون ائعتيراضينا ايسه بئله جاواب وئرميشدير: "سوييسده كلم ساتيچيسي اولماق، بئله بير (موستمليكه) اؤلكه يه شاه اولماقدان داها يئيره كدير". احمد شاه´ين ريضاخان و اينگيليز امپئريياليسمينين اويونلاريندان خبري وار ايدي. مجليسين آچيلماسي و فعالييتيني، ريضاخان ديكتاسي و اينگيليسلرين باسقيلارينا قارشي ان ياخچي وسيله اولاجاغينا اينانيردي. شاهي مسولييتدن قيراق توتان آناياسايا ايستيناد ائده ره ك ده، 1919 آنلاشماسينين تاييد ائديلمه سيندن ايمتيناع ائديردي.

ايراني اينگيلتئره نين رسمي موستعميره سينه چئويرمه يي آماجلايان 1919 ووثوق الدوله آنلاشماسينا گؤزله نيلمه ز بير موقاويمت گؤرسه ده ن تورك شاه سولطان احمد شاه قاجار، داها سونرا موشترك دوشمنه قارشي "آتاتورك" و بولشئويكلره يؤنه لميشدير. احمدشاه روسييا اينقيلابيندان سونرا، روسييا ائتگيسينين اؤلكه ده بؤيوك اؤلچوده آزالديغيني و 1919 آنلاشماسيندان دولايي اينگيلتئره نين گوجونون سورعتله آرتديغيني گؤرونجه، نه قييمته اولورسا اولسون، ايتيريلميش تعادولو يئنيدن قورماغا چاليشدي و گنج سووئت دؤولتينه دوستلوق اليني اوزاتدي.

بئله جه بو آنلاشمايا سرت تپگي گؤرسه ده ن و گوندن گونه آنتي امپئريياليست ايتتيفاق آختاريشلاريني آرتيران احمدشاه، اينگيلتئره نين ايراني اؤز كولونيسي حالينا گتيرمه سينه ان اونه ملي مانيعه چئوريلميشدير. اينگيلتئره بويوك ائلچيسي نورمان، اونون حاققيندا بئله ديييب: "بو آدام شاهليغي الينده توتدوغو موددتجه، آنلاشمانين ايجراسيني انگلله يه بيله ر. ..... اينديدن شاهليق اوچون باشقا بيريسيني آختارماليييق".

سونوندا خالقين اوموقونا (دسته يينه) آرخالانان، ايراندا دئموكراسي سمبولو اولان، سوسييال دئموكرات و توركلوك بيلينجينه صاحيب بو آذربايجانلي شاه، 1920 ده انگيلتئره نين ايجرا ائتدييي بير حربي چئوريليشله قارشيلاشميشدير. كومونيستلره قارشي ساواشان گوجلرين بويورماني (كومانديري) ژئنئرال آيرون سايد، لورد كيرزون، نورمان و باشقالاري طرفيندن حياتا گئچيريله ن بو حربي چئوريليش نتيجه سينده، ايگيلتئره گيزلي سئرويسي و موستعميره چيليك ناظيرلييي طرفيندن تاپيليب تربييت ائديله ن ريضاخان ايقتيدارا گتيريلميش و داها سونرا 1925 ده تورك-آذربايجانلي قاجار سولاله سينه سون وئره ره ك، اؤزونو ايران شاهي ائعلان ائتميشدير.

پهلوي ديكتاتورلوغونون قورولماسي ايله اينگيلتئره نين غئير-ي رسمي موستعميره سي اولان ايران، بو اؤلكه نين رسمي كولونيسينه چئوريلدي. و ايراندا تورك- تورك ايقتيداري دؤورو رسمن بيتدي. فارس ائتنوسون حاكيمييته گتيريلمه سي ايله بو اؤلكه و خالقلارينين ياشاميندا گونوموزه دك داوام ائده ن، يئني، اوغورسوز و قارانليق بير صحيفه آچيلميش اولدو.

كودئتا سيراسيندا احمدشاه آوروپادا ايدي و سونوندا اؤلكه يه قاييتماغا و قاجار دؤولتيني قوروماغا قرار وئردي. لاكين اينگيليزلر احمدشاه´ين بو نييتيني اؤيره نه ندن سونرا، اؤلكه دورومونون چوخ كيريتيك و پيس اولدوغونو، و ثابيتلييي قوروماق اوچون، اونون اؤلكه يه قاييتماماسينين فايدالي اولاجاغيني تلقين ائديرديلر. احمدشاه دا پرده آرخاسيندا جريان ائده نلردن خبرسيز اولاراق، بوتون بو ايغراقلارا ايناندي. ديگر طرفدن شاه´ين آوروپادا ايقامتي اوزانديقجا، كودئتاچيلار خالقا، شاه´ين اؤلكه نين گله جه يي ايله علاقه له نمه ديييني تبليغ ائتديلر و خالقين بؤيوك بولومو ده بونلارا ايناندي.

نهايت قوروچولار مجليسي (موسسان) 1925 ده احمدشاه´ين عزل ائديلدييي و كودئتاچي ريضاخانين اونون يئرينه شاه اولدوغونو ائعلان ائتدي. بو مجليسده تورك سيياست آدامي "دوكتر موصدديق"، قاجار سولاله سينه سون وئرمه يه قارشي چيخيبدير. (دوكتر موصدديق داها اؤنجه ده كودئتاني محكوم ائتميش و كودئتا كابينئتي ايله ايشبيرلييي ردد ائده ره ك، اوز مقاميندان ايستيعفا وئرميشدي). اون گون سونرا اينگيلتئره يئني قوندارما و ال آلتي سولاله ني رسمييته تانيدي و اؤته كي گون سووئتلر، عئيني قراري آلديغيني ائعلان ائتدي.

احمد شاه بو سيرالاردا پاريس´ده ايدي. بير بيلديري يايينلاياراق بونلاري سؤيله دي: "ريضاخان´ين كودئتاسي، آناياسايا قارشي اولوب، سونگو گوجو ايله منيم شاهليغيم علئيهينه حياتا گئچيريلميشدير. او، ان موقددس قايدالاري چئينه دي و منيم خالقيمي هئچ بير شكيلده حاق ائتمه دييي قورخونج سونوجلارا ايته له دي. من كسينليكله بو كودئتاني پروتئست ائديب، و كودئتا دؤولتي طرفيندن گله جكده گؤروله جك هر تدبيري گئچرسيز ائعلان ائديرم...."

قيزيل شاه

احمدشاه يورد سئوه ر و اؤلكه نين ايستيقلاليني ايسته يه ن بير اينسان ايدي. يابانجيلارا شوبهه دويار و قونشو روسييا و انيگيليزلرين آتاسي حاققينداكي داورانيشلاريني هئچ واخت اونوتمازدي. ١٩١٩ آنلاشماسيندان سونرا، يورد سئوه رلر و آزادليق ساواشچيلاري جرگه سينه قاتيلدي و آچيقجا بو آنلاشمايا قارشي چيخدي. بيلينجلي اولاراق آنگلوفيللري سارايدان اوزاقلاشديردي. خاريجي سيياستده نئگاتيف بالانسي (موازنه منفي) اولوشدورابيلمك اوچون يئني دوغولموش سووئت سوسيياليست بيرلييينه ياخينلاشدي.

او سووئتلري بير دوشمن يوخ، بير موتتفيق اولاراق گؤروردو . اينگيليز بؤيوك ائلچيسي نورمان´ا، قوزئي كومونيستلرين ياخينلاشديغيندا، دؤولت عوضولري پايتاختي گونئيه داشيسالار بئله، اونلارلا گئتمه يه جه ييني بيلديردي. تورك سوسييال دئموكراتلار (كومونيستلر) دا احمدشاه´ا عئيني گؤزله باخيرديلار. ١٩١٧ ده آزربايجان سوسييال دئموكرات پارتيسي، عدالت´ين باكيدا توركجه چاپ اولان عدالت آدلي اورقاني، ايراندا جومهورييت رئژيمينين ياراديلماسي و احمدشاه´ين دا يئني جومهورييتين ايلك پيرئزيدئنتي اولما ايدئاسيني تبليغ ائديردي. (موساواتلار ايقتيداري اله گئچيره ندن، سونرا عدالت´ين ياينلانماسي دوردورولموشدور).

او "سولئيمان ميرزه" كيمي، تورك سوسيياليستلري اوموقلاييردي (دستكله ييردي). (آذربايجانلي پيرنس سولئيمان ميرزه ايسكندري، گله جك كوتله (توده) پارتيسينين قوروچوسودور). سارايدا سئچيملرده هامييا سولئيمان ميرزه ايسكندري´يه سس وئرمه لريني امر ائتميش ايدي. تورك سوسيياليستلري اوموقلاديغي (دستكله دييي) اوچون اونون حاققيندا فارس دينچي موللا آيت الله مدرس "كومونيستلره راي وئره ن شاه، اؤز اؤزونه شاهليقدان خلع اولوبدور" فيتواسيني وئرميشدير. او ايسلاما اينانسا دا، علوي بير سويدان گلدييينه گؤره، ناماز قيلماز و اوروج توتماز ايدي.

احمدشاه´ين حاققيندا تاريخچيلر بئله يازيبلار:

سون درجه ذكي بير گنج، چوخ ياخشي تحصيل آلميش و بيلگين بير كيشي، هم غرب و هم شرق مدنييتي حاققيندا گئنيش بيلگييه ييه له نميش و دريندن تاريخ، سياست و ايقتيصاد تئوريلريني اوخوموش بيريسي. شرقين ديگر حاكيملرينين چوخونون ترسينه، او مشروطه و آناياسايا دايالي و موطلقييتدن اوزاق بير شاه ايدي.

ساراي عادت و قايدالارينا اينانمازدي. اينقيلابچيلار (مشروطه چي موجاهيدلر) احمدشاهين يانيندا سيگار چكه ر و سارايين حويضينده اوزه رديلر. هئچ واخت دئسپوتلوق و ديكتاتورلوق يولونو ايزله يه ره ك، موستبيد آتاسي كيمي اولماغي ايسته مه دي. آناياسا و دؤولت ايشلرينه قاريشماماغا باغلي ايدي و بو ايشلره قاريشماسيني ايسته يه نلره، هميشه "من مسول دئييله م" جومله سيني تيكرار ائله ردي. آزاد داورانان و دئموكرات روحلو ايدي. ژوري (هئيت-ي مونصيفه) قانونو تصويب اولاندان سونرا، ايران تاريخينده ايلك مطبوعات محكمه سي احمدشاه´ين ساده بير وطنداش كيمي، طوفان قزئتي مودوروندن شيكايتچي اولماسي حاديثه سيدير. او بو رفتاري ايله ايران و شرق تاريخينده، هئچ بير حاكيم و شاهين اولانماديغي قده ر، مدني و دئموكرات بير اينسان اولدوغونو ثوبوت ائتميشدير. (احمد شاه داها سونرا اؤز شيكايتيني گئري قايتارميشدير) .

ياخچي تحصيللي، اينجه اوره كلي و كيبار بير گنج ايدي. چوخ يييه ردي، آمما ميللي يئمكلري فيرانسيز يئمكلرينه يئيله ر ايدي. آلكوللو ايچكيلري سئومه ز ايدي. اوو، بيليارد و تئنيسي چوخ سئوه ردي. كيلاسيك موزيكه دلي كيمي حئيران ايدي. ائحتيياطلي، ايچينه قاپانيق، قورناز و سيرر ساخلايان بير كيشيلييه صاحيب ايدي. آتاسينين ساپيقليقلاريندان اوزاق اولسا دا، گؤزه ل قادينلارين قارشيسيندا هر واخت ضعيف ايدي. ائوله نمه دن قاباق، آووستورييا بؤيوك ائلچيسينين قيزي، كونتئس لئقوتتي ايله فيرتينالي بير عئشق ماجراسي ياشاميشدي.

روسجاني ايسميرنوف´دان اؤرگه ندي. فيرانسيزجا، اينگيليزجه و فارسجاني دا بيليردي. اؤلونجه يه دك فيرانسادان سئوگي ايله دانيشدي.

قاجارلار-عوثمانليلار




قاجارلار ايرانداكي تورك طايفالارينين چوخو كيمي، اصلن مركزي توركييه - شيمالي سورييه توركودورلر. اونلارين اورتا آسييادان نئچه دالقا حاليندا و ان سون مونقول هوجومو سيراسيندا (١٤-١٣ يوز ايللرده) اؤن آسييايا گلديكلري دوشونولور. آنادولوداكي اساس يوردلاري - وطنلري ايسه "بوز اوخ" (يوزقات) بؤلگه سيدير. بوگون توركييه ده "قاجار" آدلي كيچيك توپلولوقلار ياشاسا دا (الازيغ و هارپوت اطرافيندا)، اونلارين تاريخي و اساس كؤكلريني تشكيل وئره ن بؤيوك قيزيلباش علوي مذهبلي "آغاج اري" كوتله لري توركييه نين جنوب (آنتالييا - ايچ ائلAntalya- İçel-)، غرب و مركز (سيواس – يوزقات -توقاتSivas-Yozgat-Tokat ) ناحييه سينده ياشاييرلار. توركييه آغاج اريلري حاققيندا بو سايتدان بيلگي الده ائديله بيلر: http://www.cumhuriyethalkpartisi.de/alevi/tahtacilar/

قيزيلباش – علوي (علي اللهي) مذهبينده اولان تورك قاجار خانداني (تاريخي "آغاج اري" بويونون داوامي Ağaceri Boyu) استرآبادا يئرله شه ن قاجار توركمان بويونون (آذربايجان توركلرين اورتا چاغداكي آدلاريندان) بگلريدير. خاندانين آتاسي "زيياد بگ قاچار" 1500 ده سيواسين شرقينده و آذربايجانلي آغ قويونلو دؤولتي خيدمتينده ايكن قيزيلباشليغا گئچيب و "شاه ايسماعيل"ين خيدمتينه گيرميشدير. لاكين اونون آتاسي "قارا پيري بگ قاچار" داها اووللر "شئيخ حئيدر"ين خيدمتينده اولموش و ايسماعيلي شئيخ اولاندا، اوشاق ايكن، اردبيل´ه آپارميشدي. قاجارلار صفويلرين ايقتيدارا گلمه لرينه بؤيوك يارديملار ائتميشلر. آذربايجانليي صفوي دؤولتي زامانيندا ايروان و قاراباغ حاكيملري قاجارلاردان اولوردو.

قيزيلباش (علوي - علي اللهي) مذهبينده اولان قاجارلارين، آزربايجان توركلرينين و البتته فارسلارين ائتنوگئنئزينده روللاري واردير. گونوموزده آزربايجان خاريجينده، ايرانين باشقا بؤلگه لرينده يئرله شه ن قاجارلارين هاميسينا ياخيني تامامي ايله فارسلاشيب و (نومينال اولسا دا) اينانج اولاراق جعفريله شميشدير.

قاجار شاهلاريندا توركلوك شوعورو گوجلو اولموشدور. خوصوصييله "آغا محممدخان"، "محممد شاه" و "احمد شاه" بو باخيمدان سجييه ويديرلر. قاجار شاهلاري اؤزلرينين آرييالي - ايرانلي اولماييب تورك اولدوقلاريني هميشه ايفتيخارلا وورقولاييبلار. آيريجا تورك صفويلرله اولان قان باغلارينا دا (سولطان حوسئين صفوي طريقي ايله) تاكيد ائديبلر. اونلار قاجار حاكيملرينين آنا طرفيندن موطلق شكيلده تورك قاجار قاني داشيماسي پيرنسيبينه جيددي شكيلده باغلي قاليبلار. (بو قايداني آغا محممدشاه قويوبدور.) احمد شاه سارايدا وئريله ن بالو و يئمكلرده توركجه دانيشاردي. (ميثال اوچون يولي-10 1915دا بايرام دولاييسييلا وئريله ن بالودا، عوثمانلي بؤيوك ائلچيسي عاصيم بگله توركجه دانيشيب، خانيمينين حاليني سوروشموشدور). رسمي مراسيملرده ده توركجه ايشله تدييي، حتتا مقاملارين اونا اؤز راپورلاريني توركجه وئرديكلري معلومدور. اؤز نيطق و راپورلاريني توركجه وئره ن، موهاجير قازاق گئنئرالي و احمدشاهين قوروما كومانديري، آذربايجان ايالتي عسكري واليسي "گئنئرال تهماسبي"، بونلاردان بيريدير.

تورك قاجار خانداني تورك عثمانلي خانداني

سون قاجار شاهي سون عثمانلي سولطاني

اورتا عصرلرده عوثمانليلارا عوصيان ائتميش آنادولولو قيزيلباش توركلريندن اولوب يوز ايللر بويو عوثمانليلارا قارشي ساواشديقلارينا رغمن، قرنلر سونرا قاجارلار دؤولتي قورولاندا، خوصوصييله ١٩ يوزايللرين سونوندان، قاجارلار عوثمانلي دؤولتي ايله دوستلوق علاقه لري قورمايا باشلاييبلار. قاجار - عوثمانلي ياخينلاشماسي ٢٠ يوز ايل باشلاريندا داها دا يئيينليك قازانميشدير. يوز ايللر بويو بير بيريني يييه ن سون توركييه و آزربايجان تورك ايمپاراتورلارينين عاغيللاري باشلارينا گلدييي واخت چوخ گئج اولموشدو. سون ايكي تورك ايمپاراتورلوق، عوثمانلي و قاجارلارين دوشوشلري عئيني ايللرده اولموشدور. ييرمينجي يوز ايلين ايكينجي چئيره يينه هر ايكي خاندان دا ساقيط اولاراق گيرميشدير. هر ايكي تورك خاندان دا بيرينجي دونيا ساواشينين چتين بؤحرانيني آشانماميشدير.

بو ايكي تورك خاندان ائوليليك يولويلا دا آرالاريندا قوهوملوق باغلاري ايجاد ائديبلر، بئله كي سون عوثمانلي شهزاده سي دؤردونجو سليم حميد، عئين-ي حالدا بير قاجار شهزاده سي ايدي. محممدعليشاه اوغوللارينا "سولطان عبدالمجيد"، "سولطان محمود" كيمي سون عوثمانلي سولطانلارينين آدلاريني وئرميشدير. احمد شاه اؤزو ده بير آرا ايستانبولدا ٤ محمود وحدالدين´ي زييارت ائتميش، ايستانبولدا بؤيوك آدادا اوتوران مخلوع شاه آتاسي محممدعليشاهلا گؤروشوب و ائوله نمك اوچون عوثمانلي سولطانينين كيچيك قيزي "صبيحه" ني اوندان ايسته ميشدير. آمما بير علوييه (قيزيلباش - علي اللهي) – بير تورك ايمپاراطور اولسا دا – قيز وئرمك ايسته مه يه ن، سونني موسلمانلارين خليفه سي سولطان وحدالدين اونون بو ايسته ييني ردد ائتميشدير.

آنادولودا قورتولوش ساواشي داوام ائدركن تورك-آزربايجانلي قاجار دؤولتي، 22 يون 1922 ده آتاتورك باشچيليغيندا يئني آنكارا حوكومتيني تانيميش و بؤيوك ائلچي گؤنده رميشدير. قارشيليغيندا احمدشاه´ين اينگيليز كودئتاسي نتيجه سي شاهليقدان عزل ائديلمه سيندن سونرا، توركييه دؤولتي، احمد شاهي ايرانا گئري قايتارماق و يئنيدن سلطنت تختينه اوتورماسينا يارديمچي و اؤن آياق اولماغا قرار وئرميشدير. توركييه دؤولتي آتاتورك باشچيليغيندا، اؤز چيخارلاري و احمدشاه´ا قارشي بسله دييي اولوملو دويقلاردان اؤتورو، احمد شاه´ين توركييه´يه دعوت ائديله بيله جه ييني اونا بيلديردي. آيريجا توركييه و ايران تورك - كوردلريندن اولوشان يئته رلي درجه ده قوووتلرين، اونون كومانداسينا وئريله جه يي ده پاريسده احمدشاه´ا بيلديريلدي. لاكين احمدشاه بو تكليفي قبول ائتمه ميش و آتاتورك´دن تشككور ائده ره ك بئله دئميشدير: "بيزيم سولاله نين، آتالاريم و منيم، خاريجي باشقا بير دؤولتين يارديمي ايله، اؤز تاج و تختيني اله گئچيرتمه تؤره - دبي يوخدور". (بونا رغمن احمدشاه´ين آناسي آسلان قادين "مليكه جاهان"، ١٩٢٥-١٩٢٦ دا كودئتا دؤولتينه قارشي احمدشاه´ي باشدان سلطنته گتيرمك اوچون گيريشيمده بولونموشدور) ּ

سولطان احمدشاه، آتاتورك´ون تختيني باشدان اله گئچريمه سي اوچون ائتدييي تكليفي قبول ائتمه ميشدير.

Labels:

0 Comments:

Post a Comment

Subscribe to Post Comments [Atom]

<< Home